Olendrzy w Polsce

Home 9 Olendrzy 9 Olendrzy w Polsce

Zanim osadnicy olenderscy przybyli na tereny Polski, byli już obecni w Prusach Książęcych. Pierwsza osada w tym rejonie powstała w okolicy dzisiejszego Pasłęka. Około XVI wieku Olendrzy zamieszkali w opustoszałej wiosce Laudan, w której wcześniej podjęto próbę osadzenia chłopów, którzy nie poradzili sobie z zalewami. Olendrzy w Polsce zaczęli pojawiać się w wielu starostwach i zasiedlać coraz więcej obszarów. Szacuje się, że do końca XIX wieku wzdłuż Wisły powstało ok. 1,5 tys. osad olenderskich. Wraz z upływem czasu zaczął zmieniać się charakter narodowościowy osadników. Na początku Olendrami nazywano rodowitych Holendrów, następnie byli to potomkowie pierwotnych osadników, a także Polacy i mieszkańcy Niemiec. Badacze zgadzają się, że koniec osadnictwa olenderskiego nastąpił w czasie rozbiorów i po nich.

Osadnictwo olenderskie w Polsce

Ze względu na duże zróżnicowanie osad olenderskich w różnych regionach oraz okresach czasu nie można mówić o jednym typie wsi oraz zabudowań. Olendrzy w Polsce na terenach osuszanych stawiali budynki w zabudowie rzędowej. Jeżeli ich celem było wykarczowanie terenów leśnych to osada miała charakter rozproszony. Wyróżnia się 3 rodzaje zabudowań:

  • fryzyjski – budynki gospodarcze umieszczone pod wspólnym dachem z częścią mieszkalną pod kątem,
  • niemiecki – części gospodarcza i mieszkalna pod jednym dachem, ale zorganizowana w linii prostej,
  • polski – budynki gospodarcze i mieszkalne osobno, rozrzucone po zagrodzie najczęściej na planie czworoboku.

Mówiąc o zabudowaniach osadników olenderskich nie można zapominać o charakterystycznych wiatrakach – holendrach, które znacząco wpłynęły na wygląd wsi.

Kultura olenderska

Olendrzy w Polsce zajmowali się głównie rolnictwem, w tym sadownictwem oraz uprawą zbóż i hodowlą zwierząt, a także rzemiosłem, głównie tkactwem i stolarstwem. Specyfika terenów uprawowych sprawiła, że gospodarka była uzależniona od warunków środowiska naturalnego. Olendrzy w Polsce uprawiali tylko te rośliny, których okres wegetacji mieścił się pomiędzy wiosenną i jesienną powodzią, oraz te, którym taka powódź specjalnie nie szkodziła. W gospodarce Olendrów dominowała hodowla krów. Uprawiano: proso, owies, pszenicę, jęczmień oraz ziemniaki i warzywa: groch, kapustę i cebulę. Olendrzy zajmowali się suszeniem owoców, m.in. śliwek, jabłek i gruszek, które następnie sprzedawali na targach. Ich specjalnością był wyrób powideł z buraków cukrowych. Olendrzy w Polsce zajmowali się karczowaniem, melioracją i odwadnianiem. Olendrzy po osiedleniu się dbali o powstanie szkół, w których uczono czytania, pisania, rachunków przydatnych w życiu codziennym oraz religii. Olendrzy w Polsce tworzyli zamknięty pod względem ekonomicznym, społecznym i religijnym system gospodarczy. W Polsce można zobaczyć typowe zabudowania olenderskie w wielu skansenach, m.in. w skansenie olenderskim, w którym znajdują się charakterystyczne budowle olenderskie w miniaturze. Do powstania skansenu przyczyniła się Fundacja Olandia.